زیورآلات هزاره چیست
هنگام خرید زیورآلات و لوازم تزئینی، همیشه ممکن است به نام ها و عبارت‌هایی برخورد کنید که تعریف آنها برایتان مشخص نباشد. برای مثال ممکن است اسم‌هایی مثل استرلینگ و ژوپینگ را ببینید که البته آشنایی عمومی بیشتری با آنها وجود دارد. در این بین برخی نام‌ها گرچه مرتب مشاهده می‌شوند، شناخت درستی از آنها بدست نیامده و منبع مناسبی برای توضیحشان پیدا نمی‌کنید. هزاره چنین عبارتی است و در این مطلب تلاش کرده‌ایم شما را با محصولاتی که تحت عنوان زیورآلات هزاره شناخته می‌شوند، بیشتر آشنا کنیم.
زیورآلات هزارگی
محصولات که به نام زیورآلات و مصنوعات هزاره، هزارگی یا به صورت اشتباه مصلح هزاره گی در بازارهای فیزیکی و فروشگاه‌های مجازی مشاهده می‌کنید، در حقیقت دسته‌ای از لوازم زینتی هستند که مبدأ آنها کشور افغانستان است. این مصنوعات را منسوب به قوم هزاره می‌دانند، یکی از قدیمی‌ترین اقوام ساکن در کشور افغانستان که قدمت آنها به اندکی پیش از دوره ایلخانی برمیگردد. قوم هزاره مذهب شیعه دارند و از نظر رگ و ریشه به اقوام چینی نزدیک هستند، به همین دلیل طی قرن‌ها حضورشان در این منطقه از جهان درگیری‌های کوچک و بزرگی با اقوام اطراف خود داشته‌اند. با وجود فشارهای وارده بر این قوم، به خصوص از طرف طالبان در سده‌های اخیر، این قوم هنوز زبان و فرهنگ خود را حفظ کرده‌اند و زیورآلات هزارگی هم از دل این فرهنگ بیرون آمده است.
زیورآلات این مردم نقش اساسی در حفظ و انتقال هویت فرهنگی آنها به نسل‌های آینده ایفا کرده است که بخش مهم آن به منحصر به فرد بودن آنها و ارزش هنری بالایشان برمیگردد. اکثر این محصولات در ولایت جاغوری در مرکز کشور افغانستان (هزارستان) تولید می‌شوند و بعد راه خود را به شهرها و کشورهای اطراف پیدا می‌کنند. شرق ایران به دلیل نزدیکی به این مناطق و البته قرابت فرهنگی بیشتر نسبت به دیگر نقاط کشور به قوم هزاره، میزبان مصنوعات متعددی از این نوع است که در ادامه انواع آنها را با هم بررسی می‌کنیم.
انواع زیورآلات هزاره گی
زیورآلات هزاره یا هزاره گی از نظر جنس، طرح و نقش و تنوع قابل بحث هستند. جنس این مصنوعات به صورت سنتی از نقره است و بنابراین برخلاف بسیاری از سازندگان لوازم زینتی دیگر، حضور طلا در آنها را به ندرت مشاهده می‌کنید. از طرف دیگر، طرح و نقش آنها بیشتر به سمت باورها و اعتقادات مردم هزاره میل داشته و در برخی موارد هم شامل حیوانات، گل ها و اساطیر محلی این مردم است. استفاده از سکه و مهره‌های رنگی هم بین آنها رایج است، تا جایی که به کرات می‌توانید زنجیرها و سکه‌های به هم متصل شده را در آنها مشاهده کنید.
اما وقتی بحث تنوع را مطرح می‌کنیم، گزینه ها بعضاً شامل انواعی از مصنوعات هستند که مشابه آنها را به راحتی نمی‌توان در فرهنگ‌های دیگر پیدا کرد. مهمترین این زیورآلات را می‌توان به شرح زیر مطرح کرد:
- انگشتر: انگشتر عروس هزاره‌ها بیشتر از نقره است اگر چند این روزها طلا جای نقره را گرفته است. نگین انگشتر عروس‌های هزاره از سنگ‌های قیمتی داخلی و خارجی درست می‌شد. مشهور‌ترین نگین‌های انگشتر هزاره‌گی عبارت بودند از عقیق، فیروزه، لعل بدخشان، لاجورد، زمرد و…
- گوشواره: گوشواره ها به صورت لوزی، مثلث و چهارگوش ساخته می‌شود و درست مثل انگشترها، به مرور زمان در ساخت آنها طلا هم رواج بیشتری نسبت به نقره پیدا کرده است. نوعی از این محصولات به نام بالی بیشتر در بین مردم محلی رواج دارد که اغلب برای عروسی از آنها استفاده می‌شود.
- خال بینی: این مصنوعات که اغلب در دوران مدرن به عنوان پیرسینگ هم شناخته می‌شوند، دارای یک پایه یا به اصطلاح سیخک است که روی بینی و اغلب سمت راست آن گذاشته می‌شود. خال بینی در بین مصنوعات هزاره اغلب کوچک است و برخلاف مدل‌هایی که در هند استفاده می‌شوند، از دور چندان دیده نمی‌شود.
- قطاس یا پیشاوز: نوعی گردنبند بزرگ و مدور است که با بند بلند طراحی شده و شباهت فراوانی به مدال دارد. آن را بر روی بازوها یا روی سینه می‌آویزند و بیشتر هم با طرح گل و گیاه مزین می‌شود.
- تیزگ یا تعویذک: تیزگ یک وسیله زینتی مثلثی شکل از جنس نقره است که دور و گوشه‌های آن با ریشه ها، زنجیرک‌ها و گندمک‌هایی از همین جنس تزئین می‌شود. یک رأس این مثلث دارای یک حلقه است که به کمک آن، می‌توان تیزگ را از قسمت پیشانی آویزان کرد.
- بازوبند: شامل یک ورق یا طومار نقره است که در داخل آن دعاهای متبرکه و بعضاً سوره‌های قرآن را می‌گذارند. آن را لحم می‌کنند و در بازو می‌‌بندند.
- چوری: نوعی دستبند نقره‌ای است که در عرض خود دارای نقش ها و سوراخ‌هایی بوده و پهنای آن به دوازده سانتی متر می‌رسد. ساختار آن به شکل حلقه نیست، بلکه تنها بخشی از دست را پوشانده و باقی آن به کمک سیم‌های نقره به هم بسته می‌شود. در برخی موارد آن را با عرض کمتر و از جنس طلا هم می‌سازند که در این حالت به نام کره شناخته می‌شود.
جمع بندی
همان طور که گفتیم، در این مطلب تلاش کردیم مخاطبان عزیز را با مصنوعاتی که به نام هزارگی یا هزاره گی شهرت یافته‌اند، بیشتر آشنا کنیم. این زیورآلات سنتی جذاب، در برگیرنده بخش مهمی از تاریخ و فرهنگ مردمان این قوم هستند و زیبایی هنری آنها حتی در دوران مدرن هم در بین ملیت‌های دیگر طرفدار پیدا کرده است. امیدواریم با مطالعه این مطلب توانسته باشیم عطش کنجکاوی شما عزیزان را سیراب کرده و در افزایش آگاهی در این خصوص کمک کرده باشیم.
